Geron 2012-3

In dit nummer
1 Redactioneel | Joost van Vliet, Els Messelis & Toon Verlaan
Kijken naar Krimp.

4 Bevolkingskrimp: een probleem voor de ouderen van de toekomst ? | Joop de Beer
De effecten van demografische ontwikkelingen zullen bijgesteld moeten worden door politieke en budgettaire keuzes.

7 Gedicht | Gerrit Komrij
Villanelle van de mistroostige speelman.

8 Krimp en vergrijzing | Frans Ibissen
Bij krimp gaat het er vooral om of ouderen zich in hun omgeving thuis voelen en of de identiteit van hun omgeving aansluit bij hun eigen opvattingen.

11 Interview met Max van den Berg | Christina Mercken & Jan Willem van de Maat
"Een voordeel van krimp is dat er steeds meer initiatieven vanuit de bevolking zelf ontstaan."

16 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück

17 De gevolgen van krimp voor de woningmarkt en leefomgeving | Frank van Dam
Demografische krimp heeft gevolgen voor de woningmarkt en de leefomgeving. Wat betekent dit voor ouderen?

20 Geröngrafiek | Hanna van Solinge
Hoe ouder, hoe kleiner.

21 Uit de praktijk: Krimp en leefbaarheid in Holwierde | Johan Van Omme
Het dorp krimpt. In lijvige nota's wordt daar over geschreven, maar met te weinig aandacht voor de onderlinge samenhang en kwaliteit van leven in het dorp.

24 Uit de praktijk: Zorgkracht in Krimpgebieden, een Drents experiment | Fenna Bolding
In krimpgebieden is het nodig om zorgkracht te bundelen. Dat vraagt om nieuwe zorgconcepten.
Keukentafelgesprekken zijn hierbij een dankbaar instrument.

28 Column | Christina Mercken Gekrompen wereld.

29 Inwoners van krimpregio's zijn ongezonder | Antonia Verweij & Fons van der Lucht
Inwoners in krimpregio's zijn niet alleen ongezonder, ze ervaren hun gezondheid ook als slechter dan de rest van Nederland. Vergrijzing is niet de enige verklaring hiervoor.

33 België en de transitie van krimp naar groei | Patrick Deboosere

37 Gezond en wel ouder worden in Noord Nederland: kansen voor toenemende participatie | Inge Hutter
De eerste bevindingen van het burgerinitiatief Denktank60+ dat streeft naar welbevinden en actieve participatie van ouderen in dorpen en wijken.

40 Discussie
Wonen in een krimpregio is een zegen voor (oude) mensen; eindelijk komt daar alles tot rust.

42 Wat weten studenten verpleegkunde over ouderen? | Marieke Schuurmans
De zorg voor ouderen in ziekenhuizen blijft achter als gevolg van een negatieve attitude en gebrek aan kennis bij professionals.

45 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück

46 Talent van ouderen verloren door onterechte vooroordelen | Liselot Godschalx
Maakt de bestrijding van vooroordelen over ouderen wel deel uit van het actief burgerschapsbeleid van gemeenten?

49 Column | Arno Wip Willempie.

50 Palliatieve zorg aan migranten | Fuusje de Graaff
Opvattingen van Nederlandse zorgverleners en Turkse en Marokkaanse families over 'goede palliatieve zorg' lopen niet altijd parallel. Grond voor gesprekken over culturele verschillen.

53 Wijsheid van dementerende mensen voor niet-dementerende mensen | Huub Buijssen
We kunnen van dementerende mensen meer over onszelf leren dan we zouden denken.

56 Column | Joep Dohmen
Een universiteit voor senioren.

57 Waar komt de bevlogenheid van 50-plus vrijwilligers vandaan? | René Schalk & Jos Driessen
'Iets kunnen leren' is een niet te onderschatten motief voor ouderen om vrijwilligerswerk te doen.

60 Boekbespreking | Marleen De Bels
Peter Derkx, Alexander Maas & Anja Machielse (red). Goed ouder worden.

63 Vergrijzing in Duitsland als maatschappelijke en individuele uitdaging | Alfred T. Hoffmann & Jan Hesselink
Een meer aan de demografische ontwikkelingen aangepaste, intelligentere organisatie van het ar-beids- en beroepsleven is nodig om pensioenen in stand te houden.

66 Gesignaleerd | Samengesteld door Inge Klück

67 Stimuleren en faciliteren van amateurkunst door ouderen met ambitie | Roelof Hortulanus
Amateurkunstbeoefening heeft positieve effect op gezondheid, sociaal functioneren en participatie. Hoogtijd om amateurkunst onder ouderen te stimuleren.

70 Nationaal Programma Ouderenzorg | Esther Rikkengaa
Dankzij de computer meer samenhang op het platteland.

Een goede buur is beter dan een verre vriend. Een wat uit gebruik geraakt spreekwoord, nu onze Facebook-vrienden zich in willekeurig welke uithoek van de wereld kunnen bevinden. Buren zijn tegenwoordig eerder de mensen die hoog in de overlast top 10 genoemd worden. In grote delen van de lage landen leven we zo dicht op elkaar dat we letterlijk en figuurlijk hoge privacyschermen optrekken om, met de rug naar de buren gewend, ons eigen leven te kunnen leiden.
Toch bestaat de kans dat de aloude spreuk weer nieuw leven ingeblazen krijgt in de regio's die getroffen worden door een krimpende bevolkingsomvang, waar de achterblijvers het vooral met elkaar moeten zien te rooien. Hier komt het erop aan opnieuw te investeren in nabije relaties om de samenleving van buurt of dorp draaiende te houden. In de liberale tijdgeest is een krimpende regio een markt waar je als ondernemer niet moet zijn en dus verdwijnen daar in rap tempo private ondernemingen en in het spoor daarvan de geprivatiseerde diensten, zoals het openbaar vervoer en de gezondheidszorg.
Bevolkingskrimp wordt vaak geassocieerd met de demografische toekomst van Europa. In die context worden in toekomstscenario's de negatieve gevolgen van bevolkingskrimp nog al eens zwaar aangezet, terwijl krimp ook een impuls aan hernieuwde saamhorigheid kan genereren. Wat daarvoor in de plaats komt hangt sterk af van de betrokkenheid van de bevolking. In Drenthe worden de mogelijkheden daartoe besproken aan de keukentafel en in Groningen floreert het verenigingsleven, ondanks of dankzij de krimp.

Hoe je naar een fenomeen kijkt komt ook tot uitdrukking in het artikel over palliatieve zorg. De uiteenlopende opvattingen van Nederlandse zorgverleners en Turkse en Marokkaanse families over 'goede palliatieve zorg' kun je problematiseren, maar je kunt het ook zien als boeiend verschijnsel, zo stelt Fuusje de Graaff in dit nummer, juist omdat aan het levenseinde er ruimte komt voor een gesprek over culturele verschillen en persoonlijke behoeften. En dat brengt mensen bij elkaar.
We kunnen op verschillende manieren naar een fenomeen kijken, of het nu gaat om gebruiken rondom de terminale fase of om dementie, of, zoals uit dit nummer blijkt, om krimp.

Joost van Vliet, Els Messelis & Toon Verlaan
Redactie Gerön

Maatschappelijke participatie van kwetsbare doelgroepen staat centraal in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Ook ouderen moeten meer dan voorheen hun steentje bijdragen aan het maatschappelijk welzijn. In hoeverre beperken de vooroordelen over ouderen echter hun mogelijkheden om actief te zijn? Ondanks alle aandacht voor actief burgerschap in de Wmo is het de vraag of er wel voldoende belangstelling voor dit vraagstuk is.