Melden met vertrouwen

Omschrijving

Sinds 2022 ontvangt de ombudsman klachten van (oud)medewerkers van de gemeente Amsterdam. Deze verzoekers geven aan dat ze teleurgesteld zijn in de werkwijze van BI bij het behandelen van integriteitsmeldingen in het kader van het tegengaan van integriteitsschendingen en het bevorderen van een veilige werkomgeving. Deze klachten leidde in 2023 tot een verkenning van het type klachten en in het voorjaar van 2024 tot een onderzoek uit eigen beweging. De ombudsman heeft na meerdere inspanningen besloten een onderzoek te starten naar de manier waarop de gemeente Amsterdam het proces van melden heeft ingericht.
In 2023 en begin 2024 ontving de ombudsman anonieme brandbrieven van medewerkers waarin zorgen werden geuit over discriminatie en sociale onveiligheid binnen de organisatie.4 Medewerkers gaven aan dat zij schroom en angst voelden om klachten te melden, mede door een gebrek aan terugkoppeling, onduidelijkheid over de afhandeling van de meldingen en zorgen over vertrouwelijkheid. De ombudsman heeft daarna verschillende gesprekken gevoerd met de gemeente. De ombudsman was in eerste instantie terughoudend omdat deze klachten betrekking hebben op de werkgever-werknemer relatie. Hij heeft daarom contact gezocht met de gemeentesecretaris en de ondernemingsraad en heeft suggesties ter verbetering gedaan zoals het organiseren van een haardvuursessie, onder leiding van een expert op het gebied van organisatiecultuur. De bedoeling was om samen te reflecteren op het thema van sociaal psychologische veiligheid en de klachten die de ombudsman ontving. De ondernemingsraad stond hier welwillend tegenover, maar de gemeentesecretaris gaf aan meer tijd nodig te hebben voor gesprekken tussen hem en de OR. De ombudsman heeft de uitnodiging enkele malen herhaald, maar uiteindelijk is het er niet van gekomen.
Tijdens de coalitie onderhandelingen gaf de ombudsman de onderhandelaar input van de signalen en de klachten die hij had ontvangen. De ombudsman gaf daarbij in overweging om de personele zorg goed onder te brengen in een portefeuille bij een van de wethouders. De ombudsman heeft deze wethouder vervolgens ook bijgepraat over zijn zorgen, in de hoop dat er diepgaand gekeken zou worden naar de werkwijze en positionering van onder andere BI, als vehikel voor de gemeente als het gaat om de meldingen over sociale integriteit. Kortom: voordat daadwerkelijk werd besloten een onderzoek in te stellen heeft de ombudsman op verschillende manieren geprobeerd zijn zorgen aan de gemeente kenbaar te maken. Maar omdat de gemeente zich niet herkende in de signalen die de ombudsman en hier ook niks in wilde betekenen, voelde de ombudsman zich genoodzaakt in 2023 een verkennend onderzoek in te stellen. Het verkennende onderzoek gaf vervolgens aanleiding om tot een formeel onderzoek. Dat onderzoek naar de wijze waarop de gemeente Amsterdam het proces van (sociale) integriteitsmeldingen heeft ingericht.5 In dit onderzoek staat vooral de ervaring met het doen van integriteitsmeldingen centraal. Daarbij gaat het om hetgeen in redelijkheid van de gemeente verwacht mag worden. Als het gaat om de gemeente Amsterdam is BI aangesteld ter ondersteuning van integriteit en het waarborgen daarvan. BI ondersteunt ambtenaren en bestuurders door advies, training en onderzoek te bieden op het gebied van integriteit. Het bureau is tevens verantwoordelijk voor het Meldpunt Integriteitschendingen en de Centrale Vertrouwenspersoon.