De digitale val

Omschrijving

Mijn naam is Jeffrey Jhanjan en ik ben werkzaam bij GGZ Reclassering Fivoor. Ik doe onderzoek naar de online leefwereld van forensische cliënten. In deze wereld waarin ‘snel geld verdienen’ overal lijkt te lonken, worden cliënten vaak blootgesteld aan verleidingen waarachter serieuze risico’s schuilgaan.

Wat op het eerste gezicht eenvoudig en aantrekkelijk lijkt, kan al snel uitmonden in schulden, criminele betrokkenheid of uitbuiting. Met dit artikel wil ik professionals bewust maken van relatief nieuwe fenomenen en gevaren.

Bewustwording
Bewustwording is essentieel, want juist wij, als professionals, kunnen een sleutelrol spelen in het inzichtelijk maken van de reële consequenties achter deze verleidelijke façades. Door onze cliënten te helpen risico’s te overzien en keuzes te begrijpen, versterken we hun (online) weerbaarheid. Ik illustreer dit thema niet alleen met praktijkervaringen en gesprekken met cliënten, maar werp ook een blik op mijn eigen jeugd en inzichten uit mijn lopende promotieonderzoek. Want wie werkelijk wil helpen, moet eerst begrijpen.

Vrachtwagens en katvangers
Om een helder inzicht te krijgen in de thematiek wil ik teruggaan naar mijn kindertijd. In mijn jeugd hoorde ik regelmatig termen en uitdrukkingen die ik niet goed kon plaatsen. Sterker nog, ik nam ze vaak vrij letterlijk. Zo herinner ik me dat ik me als kind verbaasde over het feit dat er in de straat werd gesproken over goederen die ’van een vrachtwagen waren gevallen’. Ik vroeg me af hoe het mogelijk was dat die spullen nog heel waren. Ook werden bepaalde personen in de wijk aangeduid als ’katvanger’, waarbij ik aanvankelijk dacht dat het iemand was die katten ving om ze naar het asiel te brengen. Rond mijn twaalfde begon ik te begrijpen dat beide uitdrukkingen verband hielden met criminaliteit — iets wat mijn interesse al van jongs af aan prikkelde  Die interesse is eigenlijk altijd gebleven, wat mij ertoe heeft aangezet om in 2009 te solliciteren bij de Stadsgevangenis Hoogvliet. Ik werd aangenomen en begon als penitentiair inrichtingswerker (PIW’er) op de zogenoemde ISD-afdeling (Inrichting Stelselmatige Daders).
Wanneer ik bij gedetineerden op cel koffiedronk en een shagje rookte, vertelden zij mij in geuren en kleuren over hun strafbare praktijken: wat ze stalen, hoe ze dat doorverkochten en hoe ze dagelijks betrokken waren bij heling. Het geld dat ze hiermee verdienden, werd veelal direct verbrast aan een hedonistische levensstijl, vaak gepaard met verslavingen.
In de dossiers viel mij op dat veel van deze gedetineerden een licht verstandelijke beperking (lvb) hadden en regelmatig werden ingezet — of beter gezegd: misbruikt — door anderen. Voorbeelden hiervan zijn het afsluiten van telefoonabonnementen, het wonen op een adres waar een wietplantage is geïnstalleerd, het op naam zetten van voertuigen of het plegen van fraude.