Validisme aanpakken ten aanzien van mensen met een verstandelijke beperking

Omschrijving

Mensen met een verstandelijke beperking krijgen op tal van manieren te maken met vooroordelen, stereotype beelden, stigmatisering en discriminatie. Ze worden bijvoorbeeld gepest op school, op straat nagekeken of getreiterd op de werkvloer. Discrimineren, marginaliseren en stigmatiseren van mensen met een beperking wordt ook wel ‘validisme’ genoemd. Maar wat werkt er in het tegengaan van validisme bij mensen met een verstandelijke beperking? Voor antwoord op deze vraag hebben onderzoekers van Movisie meer dan 100 wetenschappelijke studies bekeken. Daaruit is de publicatie ‘Validisme aanpakken ten aanzien van mensen met een verstandelijke beperking’ voortgekomen. Een must voor iedereen die professioneel of privé met mensen met een verstandelijke beperking te maken heeft - of krijgt. Op basis van dit rapport formuleren de onderzoekers vijf tips die helpen bij het verminderen van validisme. Deze kunnen worden toegepast in persoonlijke interacties of op scholen en bedrijven.

Tip 1: Positieve ontmoetingen met mensen met een verstandelijke beperking

Het spreekwoord ‘bekend maakt bemind’ is zeer toepasselijk. Een bekende methode die helpt om vooroordelen te verminderen is namelijk door positieve ontmoetingen te organiseren tussen mensen met en zonder verstandelijke beperking. Op die manier leer je de mensen over wie je een vooroordeel hebt écht kennen. Die ontmoetingen kunnen plaatsvinden op scholen en in bedrijven waar mensen met en zonder beperking elkaar tegenkomen en met elkaar samenwerken. Een andere optie is door bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen uit te nodigen om in gesprek te gaan met leerlingen of medewerkers over hoe het is om met een verstandelijke beperking te leven, waarbij ook de positieve ervaringen van iemand aan bod komen, maar ook  waar iemand tegenaan loopt in het dagelijkse leven.  

Een cruciale voorwaarde volgens de wetenschap is hierbij wel dat de kwaliteit van het contact zwaarder weegt dan het contact op zichzelf. Met name wanneer een ontmoeting met iemand positief is kunnen vooroordelen verminderen.  

Tip 2: Ontmoetingen via media

Soms is het niet mogelijk om iemand ‘face-to-face’ te leren kennen. Een uitkomst hiervoor is het ontmoeten van iemand met een verstandelijke beperking via de media. Door regelmatig tv-series, films en documentaires te bekijken kan je ook mensen leren kennen die een verstandelijke beperking hebben. Dit draagt volgens onderzoek positief bij aan het veranderen van de houdingen die mensen hebben ten aanzien van mensen met een verstandelijke beperking. Het is daarbij wel belangrijk dat de mediabeelden een zo realistisch en positief mogelijk beeld schetsen van de personen met een verstandelijke beperking en ook geen medelijden proberen op te wekken. Dat werkt juist averechts.

Het onrecht dat mensen ervaren door hun beperking mag wel aan bod komen. Echter moeten die beelden er niet op gericht zijn om mensen te vertellen hoe zij zich dan zouden moeten gedragen. Wanneer beelden belerend overkomen zijn mensen juist minder snel geneigd om hun houding te veranderen.

Tip 3: Denkbeeldig contact

Een andere vorm van contact met een persoon met een verstandelijke beperking is denkbeeldig contact. Hierbij beeld je alleen in dat je contact hebt met iemand met een beperking. Bijvoorbeeld door je een paar minuten voor te stellen dat je een korte maar positieve interactie hebt met elkaar. Het inbeelden van een positief contact zorgt ervoor dat je een humaner beeld vormt over de ander. Het effect van denkbeeldig contact is volgens onderzoek nog sterker wanneer dit wordt gecombineerd met andere methoden zoals het delen van kennis en ontmoetingen (via media) met mensen met een verstandelijke beperking.