Van signaleren naar begeleiden

Omschrijving

Praten over seksualiteit is voor veel professionals een belangrijk, maar tegelijkertijd ook lastig onderwerp. Gesprekken vinden vaak terloops plaats en worden zelden planmatig of doelgericht gevoerd.

Toch hebben zowel jeugdigen als volwassenen, en in het bijzonder mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb), begeleiding nodig bij hun seksuele ontwikkeling. Omdat we niet kunnen verwachten dat die ontwikkeling vanzelf goed verloopt, is het van belang om naas spontane gesprekken ook op methodische wijze over seksualiteit te praten.

Kwetsbaar nieuwsgierig
Seksueel contact, zowel online als offline, zou per definitie gewenst, vrijwillig en gelijkwaardig moeten zijn. Toch blijkt uit onderzoek dat seksueel grensoverschrijdend gedrag een wijdverspreid maatschappelijk probleem is. Ruim zes op de tien vrouwen en twee op de tien mannen hebben in hun leven te maken gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag: van vervelende, ongewenste seksuele opmerkingen en aanrakingen tot vormen van seksueel contact die tegen iemands wil plaatsvinden (Rutgers, 2023). Daarbij komt dat jeugdigen en volwassenen met een licht verstandelijke beperking een nog groter risico lopen op confrontaties met seksueel grensoverschrijdend gedrag. De oorzaken hiervan kunnen liggen in persoonsgebonden factoren, zoals moeite met mentaliseren of het aanvoelen van grenzen, én in omgevingsfactoren zoals een gebrek aan experimenteerruimte, beïnvloeding door anderen of het opgroeien in een problematische gezinssituatie.

Machtsverhouding
Binnen deze doelgroep (lvb) is er vaker sprake van relaties met een machtsverschil. Scheve machtsverhoudingen of de uitingen daarvan, worden niet altijd herkend, zo blijkt uit recent onderzoek van het programma Act4Respect-Unlimited (2025). Jongeren geven enerzijds aan dat het belangrijk is om ‘je eigen ding te kunnen doen’ in een relatie, maar tegelijkertijd ervaren zij jaloezie vaak als iets positiefs. ‘Als iemand jaloers is, dan weet je dat hij je echt leuk vindt’, aldus een 17-jarige deelnemer aan het onderzoek. Deze tegenstrijdige ideeën over vertrouwen, vrijheid en controle maken het voor jongeren moeilijk om ongezonde dynamieken te herkennen. Sterke gevoelens van verliefdheid en afhankelijkheid kunnen ertoe leiden dat zij gedrag tolereren dat schadelijk is voor henzelf of voor de ander.