Voorkomen is beter dan genezen: mannenemancipatie als deel van de oplossing

Omschrijving

Gendergerelateerd geweld wordt in berichtgeving en beleid nog te vaak genderneutraal benaderd. Media schrijven in nieuwsartikelen over een ’familiedrama’, of een ’incident in de relationele sfeer’.

De pleger blijft buiten beeld, en verdwijnt daarmee uit ons collectieve bewustzijn. En zelfs als wel wordt benoemd dat een vrouw vermoord is en een man is aangehouden, wordt niet altijd expliciet gemaakt dat die persoon haar partner of ex-partner was – zoals in veruit de meeste gevallen van femicide het geval is. Wat al helemaal nooit expliciet wordt gemaakt is dat plegers van geweld bijna altijd mannen zijn, en dat geweld van mannen een endemisch probleem is in alle lagen en groepen in de samenleving. Dat is belangrijk: benoemen dat verreweg het meeste geweld in onze samenleving gepleegd wordt door mannen. En niet alleen geweld tegen vrouwen, ook geweld tegen lhbtqia+ personen, en geweld tegen andere mannen: het is niet alleen zo dat de ene helft van de samenleving bang is voor de andere helft, feitelijk is de hele samenleving zich bewust van de dreiging van geweld door de ene helft. In berichtgeving, interventies en beleid wordt te vaak gedaan alsof geweld een natuurverschijnsel is, zoals het weer: het regent nou eenmaal soms en je kan maar beter zorgen dat je een paraplu bij je hebt. Maar geweld bestaat niet ‘nou eenmaal’: mannen plegen geweld, en we kunnen ervoor zorgen dat ze daarmee ophouden.
 
Geweld wordt gepleegd door mannen
We moeten erkennen dat er een problematische relatie is tussen mannen, mannelijkheid en geweld. Vanuit de vrouwenbeweging klinkt al tientallen jaren de oproep aan mannen om deel van de oplossing te worden. Wereldwijd zijn inmiddels meer dan elfhonderd organisaties aangesloten bij de MenEngage Global Alliance, een netwerk van organisaties die zich op allerlei manieren inzetten om jongens en mannen te betrekken bij het bevorderen van gendergelijkheid en het voorkomen van geweld.

Vanuit Nederlandse betrokkenheid bij het MenEngage-netwerk is in 2013 Emancipator ontstaan en in 2014 officieel opgericht om mannenemancipatie te bevorderen. Mannenemancipatie gaat ten eerste over de bijdrage die mannen moeten leveren aan gendergelijkheid, en ten tweede over wat mannen zelf te winnen hebben wanneer we ons bevrijden van beperkende en schadelijke invullingen van mannelijkheid. Het gaat over het veranderen van wat het betekent om man te zijn.

Mannenemancipatie gaat behalve over geweld ook over de verdeling van arbeid en zorg en over relaties en seksualiteit. Eigenlijk is er geen maatschappelijk vraagstuk dat niet op de een of andere manier te maken heeft met genderstereotypen en genderongelijkheid, en dus ook met de veranderende rol van jongens, mannen en mannelijkheid. Maar de betrokkenheid van mannen bij gendervraagstukken en in de feministische beweging is altijd gecentreerd rond het voorkomen van geweld, want geweld is tegelijk de ultieme uitdrukking van ongelijkheid én het ultieme middel van die ongelijkheid.

Huiselijk geweld, seksueel geweld en andere vormen van gendergerelateerd geweld zijn ook in Nederland nog altijd een enorm probleem. Bijna de helft van de vrouwen in Nederland krijgt in haar leven te maken met fysiek of seksueel geweld, een op de tien wordt verkracht, en elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw vermoord. We weten dat het eigen huis voor vrouwen vaak de minst veilige plek is: daar vindt het meeste geweld plaats, meestal gepleegd door hun partner, ex-partner of een andere bekende. En bijna altijd door een man. Dat de meeste plegers van geweld mannen zijn, betekent niet dat de meeste mannen pleger zijn. Maar het betekent wel dat alle mannen deel zijn van een systeem waarin geweld kan voortbestaan. Geweld hangt sterk samen met maatschappelijke normen rond mannelijkheid: de stereotypen en verwachtingen die de samenleving van mannen heeft, en die veel mannen ook zelf hebben geïnternaliseerd. Dit model van de ‘piramide van geweld’ laat dat duidelijk zien.