Reclasseren met een lege portemonnee

Omschrijving

Armoede en schulden spelen een grote rol in het leven van jongeren binnen de jeugdreclassering, zeker bij jongeren met een licht verstandelijke beperking. Toch krijgt dit onderwerp nog te weinig structurele aandacht. Terwijl financiële bestaanszekerheid een voorwaarde is voor gedragsverandering, toekomstgericht werken en het voorkomen van terugval.

In het sociaal domein groeit de aandacht voor armoede en schulden. Gemeenten zetten steeds vaker in op vroegsignalering. Er zijn landelijke en lokale campagnes om financiële problemen bespreekbaar te maken en hulpverleners werken meer samen om mensen tijdig te ondersteunen. Deze ontwikkeling is belangrijk, omdat armoede en schulden diep ingrijpen in het dagelijks leven van mensen. Toch is er binnen de jeugdreclassering nog opvallend weinig structurele aandacht voor dit onderwerp. Veel jongeren die onder toezicht staan van de jeugdreclassering hebben te maken met kwetsbare omstandigheden waarin armoede en schulden een grote rol kunnen spelen. Zeker voor jongeren met een licht verstandelijke beperking is dit een ernstig probleem dat het verloop van hun traject en hun kansen op een toekomst zonder justitie beïnvloedt.

Complexe situaties en lvb
Jongeren die in aanraking komen met justitie hebben meestal een complexe achtergrond. Ze kampen met leerachterstanden, zijn uitgevallen op school, ervaren psychische klachten en/of een zwakke sociaal-emotionele ontwikkeling. Binnen deze groep is het aandeel jongeren met een licht verstandelijke beperking groot. Deze jongeren hebben vaak moeite om overzicht te houden, plannen te maken of zelfstandig keuzes te maken die hun welzijn en veiligheid bevorderen. Wanneer zij opgroeien in armoede, wordt hun situatie nog ingewikkelder. Armoede is geen opzichzelfstaand probleem, maar grijpt in op alle leefgebieden. 
Het beïnvloedt hoe jongeren denken, handelen en omgaan met stress en verantwoordelijkheid. Bij veel jongeren binnen de jeugdreclassering is sprake van intergenerationele problematiek. Armoede, schulden, mishandeling, verslaving en verwaarlozing lopen als een rode draad door het gezin. In sommige gevallen zijn jongeren opgegroeid in een huishouden waar structureel een tekort aan geld was, in andere gevallen raken gezinnen pas later in financiële problemen, bijvoorbeeld na een scheiding of door het wegvallen van inkomen. Voor jongeren maakt dat in de praktijk weinig verschil. Ze worden geconfronteerd met onzekerheid, schaamte en het ontbreken van basiszekerheid.
Vooral jongeren met een licht verstandelijke beperking hebben moeite om grip te krijgen op deze situatie. Hun beperkte cognitieve vermogens maken het lastig om complexe financiële systemen te begrijpen of om op tijd hulp te zoeken, zeker omdat ze dat van huis uit vaak niet hebben meegekregen. Voor jongeren in armoede zijn geldzorgen een dagelijkse realiteit. De voortdurende stress over geld tast het denkvermogen aan, beperkt de ruimte om te reflecteren en maakt het moeilijker om verstandige keuzes te maken. Jongeren die in zo’n situatie leven, zijn vooral bezig met de korte termijn: hoe betaal ik vandaag mijn eten en hoe vermijd ik een confrontatie met iemand die geld komt opeisen? Langetermijndenken, zoals nadenken over werk, opleiding of gedragsverandering, komt op de achtergrond te staan. Binnen de jeugdreclassering draait het juist vaak om het aanleren van toekomstgericht gedrag, het nemen van verantwoordelijkheid en het doorbreken van patronen. Dat wringt met de realiteit van jongeren die dagelijks moeten overleven.